Kolejny raz Międzynarodowe Centrum Kultury odkrywa przed polską publicznością znakomitą węgierską sztukę. Od 20 kwietnia prezentowane jest tam ponad 100 obiektów ze słynnej manufaktury ceramiki Zsolnay, która jest jednym z symboli węgierskiej secesji. Różnorodność wzorów i innowacyjność stosowanych technologii sprawiły, że fabryka Zsolnay znana była nie tylko w Austro-Węgrzech, ale i w całej Europie, a jej wyroby porównywane są z pracami Massiera czy Tiffany’ego. To pierwsza prezentacja zbiorów i samego zjawiska w Polsce. Wystawa jest organizowana w ramach Roku Kultury Węgierskiej i będzie można ją oglądać do 2 lipca 2017.
Fenomen Zsolnay stanowi ważny rozdział w historii węgierskiej secesji. Manufaktura, założona przez Miklósa Zsolnaya w połowie XIX wieku w położonym na południu Węgier Peczu, prawdziwy rozkwit zaczęła przeżywać za czasów jego syna – Vilmosa. Kolejne generacje rodziny Zsolnay rozwijały działalność fabryki – włączając się aktywnie nie tylko w zarządzanie obiektem i jego rozbudowę, ale również w proces koncepcyjny i projektowy wytwarzanych przedmiotów. Ważną rolę w historii fabryki odegrał też polski architekt – Tadeusz (Tádé) Sikorski, który poślubił Julię Zsolnay i wraz z nią zajął się projektowaniem dla manufaktury, pełnił też funkcję dyrektora artystycznego.
Czas największego rozkwitu manufaktury przypadł na okres Art Nouveau. Głoszony wówczas postulat syntezy sztuk i odrodzenia rzemiosł zaowocował nie tylko włączeniem się artystów w projektowanie przedmiotów codziennego użytku, ale też przyczynił się do zmian w obrębie stosowanych procesów technologicznych. Okres secesji wiązał się także z intensywnym rozwojem ceramiki, która ze względu na plastyczność wykorzystywanego w jej produkcji tworzywa dawała doskonałe możliwości kreowania form odpowiadających stylowym preferencjom epoki. Te tendencje doskonale obrazuje manufaktura Zsolnay, której wyroby nie tylko odzwierciedlały popularną wówczas stylistykę (miękkie linie, niemal rzeźbiarskie formy, kwiatowo-organiczna ornamentyka), ale również odznaczały się zastosowaniem innowacyjnej technologii.
O sukcesie Zsolnoy – obok wysmakowanej formy obiektów, będących dziełem wykształconych w Budapeszcie, czy Wiedniu projektantów – zadecydowało wprowadzenie m.in. techniki eosynowej i techniki pirogranitu. Pierwsza z nich związana była z unikatowym sposobem barwienia wyrobów, który nadawał im fosforyzujący, metaliczny odcień. Druga wpływała na ich trwałość, wytrzymałość i odporność na działanie warunków atmosferycznych. Ciesząca się międzynarodową renomą manufaktura Zsolnay zdobywała liczne nagrody na wystawach światowych (m.in. w Wiedniu w 1873 r. i Paryżu w 1878 r., 1900).
Ważny obszar aktywności manufaktury Zsolnay – obok ceramiki dekoracyjnej i użytkowej stanowiła produkcja elementów wykorzystywanych w dekoracji architektonicznej licznych budynków na terenie dawnej monarchii austro-węgierskiej – wielobarwne okładziny zdobiły dachy, fasady i wnętrza gmachów publicznych, świątyń i budynków mieszkalnych. Do dzisiaj można je spotkać w licznych miastach na terenie Węgier, Austrii, Serbii, czy Rumunii. Wśród nich do ważniejszych przykładów należą realizacje Ödöna Lechnera – jednego z kluczowych węgierskich twórców łączącego elementy secesji i stylu narodowego.
Fenomen fabryki Zsolnay odsłania także szerszy kontekst procesów społeczno-kulturowych zachodzących na Węgrzech przełomu XIX i XX wieku. Powstanie dualistycznej monarchii Austro-Węgier zapoczątkowało, trwający do końca I wojny światowej okres zwany „złotym półwieczem”. To także czas wzrostu znaczenia i kulturotwórczej roli mieszczaństwa. Potwierdzeniem statusu społecznego służyło upodobanie do towarów luksusowych – takich jak te produkowane przez fabrykę Zsolnay. Stała się ona również ważnym elementem krajobrazu i tożsamości położonego na południu Węgier Peczu. Obecne spotkać tam można zarówno zabytkowe realizacje, wykorzystujące elementy architektoniczne produkowane przez słynną manufakturę, jak i współczesne budynki nawiązujące do estetyki Zsolnay, która rozsławiła miasto. W 2010 roku tereny dawnej fabryki zostały zrewitalizowane, utworzono Dzielnicę Kultury – tym samym dając zabytkowemu obiektowi drugie życie. Od wielu lat sztukę Zsolnay przybliża Janus Pannonius Múzeum w Peczu.
Kluczową determinantą funkcjonowania fabryki Zsolnay był jej rodzinny charakter. – pisze w katalogu wystawy jej współkuratorka Natalia Żak – Vilmosa wspierali, a później kontynuowali jego dzieło dzieci – córki Teréz, Julia i syn Miklós, a następnie ich małżonkowie i dzieci. Etos pracy i wartość, które najpełniej reprezentował swoją postawą nestor rodu, podporządkowanie życia interesom fabryki wpisane były w historie każdego z nich. Krwioobieg Zsolnay napędzany był energią i zaangażowaniem wszystkich członków rodziny, którzy od najmłodszych lat przygotowywani byli do prowadzenia rodzinnego biznesu. To zaangażowanie w sprawy fabryki odbywało się na wielu poziomach – przez kwestie związane z zarządzaniem, modernizacją kompleksu, transakcjami handlowymi po sprawy związane z projektowaniem i opracowywaniem szczegółów technologii produkcji.
Na krakowskiej wystawie, obok urzekającej ceramiki dekoracyjnej o charakterystycznych miękkich liniach i iryzująco-metalicznych barwach, znajdują się także rysunki i detale architektoniczne z kolekcji Janus Pannonius Múzeum w Peczu.
Miejsce: Galeria Międzynarodowego Centrum Kultury, Kraków, Rynek Główny 25
Wystawa pod Honorowym Patronatem Prezydenta Miasta Krakowa Jacka Majchrowskiego i Prezydenta Miasta Peczu Zsolta Pávy.
Kuratorki wystawy: Natalia Żak, dr Orsolya Kovács
Koordynatorka: Regina Pytlik
Wystawa realizowana w ramach Roku Kultury Węgierskiej w Polsce. Więcej informacji na stronie www.mck.krakow.pl, www.kulturawegierska.pl oraz fanpage’u Węgierskiego Instytutu Kultury https://www.facebook.com/hunginst/. Wystawie towarzyszy katalog w polsko–angielskiej wersji językowej oraz cykl wykładów, spotkań i zajęć edukacyjnych pogłębiający i poszerzający jej tematykę.
***
Rok Kultury Węgierskiej w Polsce 2016/2017 w myśl rozporządzenia Rządu Węgier to trwające od maja 2016 do końca 2017 roku artystyczne święto. Zorganizowany przy współpracy z węgierskimi i polskimi partnerami cykl wydarzeń służy nie tylko propagowaniu węgierskiej kultury, lecz pozwala także na umocnienie stosunków oraz zaakcentowanie związków politycznych, gospodarczych i turystycznych. Jego głównym celem jest podkreślenie zarazem wagi historycznej przyjaźni węgiersko-polskiej czy tradycyjnej węgierskiej kultury, jak i zaprezentowanie jej najnowszych dzieł i osiągnięć. Twórczość artystów znad Dunaju, tamtejsze zwyczaje oraz tradycje są prezentowane podczas licznych przedsięwzięć kulturalnych, m.in. koncertów, wystaw, festiwali teatralnych i filmowych. Z okazji obchodów, na język polski przetłumaczono i wydano książki ponad 20 węgierskich autorów. Więcej informacji znajduje się na stronie www.kulturawegierska.pl, fanpage’u Węgierskiego Instytut Kultury oraz kanale youtube.
Węgierski Instytut Kultury w Warszawie to jedna z najstarszych placówek kulturalnych w Polsce, działająca od 1935. Jej zadaniem jest upowszechnianie węgierskiej kultury, historii i dziedzictwa narodowego w Polsce. Zajmuje się promocją kraju i budowaniem pozytywnego wizerunku narodu węgierskiego. Wspiera współpracę między oboma państwami w dziedzinie kultury, edukacji, nauki, sportu oraz sztuki. Od 2009 roku Instytut mieści się przy ul. Moniuszki 10 w Warszawie.
Zsolnay. Węgierska secesja
program towarzyszący wystawie
20.04 – 02.07 2017
20.04, czwartek
18.00 Oprowadzanie kuratorskie po wystawie, Wstęp wolny
22.04, sobota
- 00 – 13.00 Dzień wolnej sztuki
MCK po raz kolejny włącza się w ogólnopolska akcję pt. Dzień Wolnej Sztuki. Według badań przeciętnie zwiedzając wystawy spędzamy ok. 7 sekund przy jednym dziele. Projekt ma zachęcać zwiedzających do zatrzymania się przy nich przez dłuższy czas i poświęcenia większej uwagi kilku wybranym obiektom. Przez godzinę wolontariusze MCK będą opowiadać o wybranych obiektach ceramicznych, przybliżając ich historię i ciekawostki z nią związane.
Między 12.00 a 13.00 wstęp do galerii będzie wolny na hasło „dzień wolnej sztuki”.
- 30 Czy kolekcjoner ma misję? Panel dyskusyjny w ramach Krakers. Cracow Gallery Weekend
23.04, niedziela
12.00 – 13.00 Dzień wolnej sztuki
MCK po raz kolejny włącza się w ogólnopolska akcję pt. Dzień Wolnej Sztuki. Według badań przeciętnie zwiedzając wystawy spędzamy ok. 7 sekund przy jednym dziele. Projekt ma zachęcać zwiedzających do zatrzymania się przy nich przez dłuższy czas i poświęcenia większej uwagi kilku wybranym obiektom. Przez godzinę wolontariusze MCK będą opowiadać o wybranych obiektach ceramicznych, przybliżając ich historię i ciekawostki z nią związane.
Między 12.00 a 13.00 wstęp do galerii będzie wolny na hasło „dzień wolnej sztuki”.
27.04, czwartek
godz. 18.00 Ceramiczne uniwersum. Oprowadzania tematyczne po wystawie Zsolnay. Węgierska secesja
Spotkanie pierwsze: świat roślin
Zapraszamy na zwiedzanie wystawy od nieco innej strony. Proponujemy, aby przyjrzeć się motywom roślinnym występującym w roli dekoracji. Czy są to dokładne odwzorowania istniejących gatunków czy tylko wizja artysty? Spotkanie poprowadzi Piotr Klepacki – etnobotanik, od 10 lat pracujący w krakowskim Ogrodzie Botanicznym UJ. Najbardziej interesują go interakcje ludzi z roślinami.
Wstęp wolny za wejściówkami, liczba miejsc ograniczona. Wejściówki dostępne na tydzień przed wydarzeniem w internecie (ceramikamck.evenea.pl) oraz w kasie galerii.
11.05, czwartek
godz. 18.00 Wykład Bożeny Kostuch Ceramik ma w sobie coś z naukowca i hazardzisty
Pod koniec XIX w. ceramika otworzyła się na nowe źródła inspiracji, a jej twórcy uznani zostali za pełnoprawnych artystów. Prelegentka przedstawi obraz polskiej ceramiki przełomu wieków na szerszym, europejskim tle.
Bożena Kostuch – historyczka sztuki, muzealniczka, kustosz w Muzeum Narodowym w Krakowie. Autorka publikacji naukowych i popularyzatorskich, kuratorka wystaw. Specjalizuje się w polskiej ceramice XIX i XX wieku.
Wstęp wolny
8.05, poniedziałek
12.00 sMoCzKi. W galerii z maluchem.
Oprowadzanie po wystawie Zsolnay. Węgierska secesja. dla opiekunów z dziećmi do lat trzech.
Wstęp wolny, nie obowiązują zapisy, informacje: warsztaty@mck.krakow.pl; tel. 12 42 42 860
12.05, piątek
11.00 Dojrzali do sztuki – Secesja na Węgrzech
Spotkanie dla seniorów przybliżające tematykę wystawy Zsolnay. Węgierska secesja.
Na terenie Austro-Węgier to Wiedeń był centrum artystycznym silnie promieniującym na inne miasta monarchii habsburskiej. Nie należy jednak zapominać o stałym dialogu intelektualnym, jaki łączył stolicę Austro-Węgier z innymi lokalnymi ośrodkami miejskimi. W wyniku tego przepływu myśli i inspiracji, a także oddziaływania lokalnych tradycji artystycznych i dążeń politycznych, wykształciły się miejscowe odmiany secesji, łączące pierwiastki kosmopolityczne z zakorzenieniem w miejscowej kulturze. Prowadzenie: Małgorzata Jędrzejczyk.
Wstęp wolny, nie obowiązują zapisy, informacje: warsztaty@mck.krakow.pl, tel. 12 42 42 860.
14.05, niedziela
12.30 MINIspotkania ze sztuką – SYMETRIA
Zajęcia dla dzieci (w wieku od czterech do sześciu lat), których tematem jest jedno wybrane pojęcie związane z tematyką wystawy Zsolnay. Węgierska secesja.
Wstęp wolny, nie obowiązują zapisy, informacje: warsztaty@mck.krakow.pl; tel. 12 42 42 860.
19.05, piątek
NOC MUZEÓW – Belle Epoque w MCK
Galeria MCK czynna w godzinach 16.00 – 24.00, Wstęp wolny
W programie:
- Pokaz i warsztaty tańców historycznych we współpracy ze Szkołą Tańca Jane Austen
- Prelekcja i pokaz strojów historycznych przygotowane przez stowarzyszenie Krynolina
- Warsztaty plastyczne dla dzieci
- Między 18.00 a 22.00 zwiedzanie wystawy z przewodnikiem o każdej pełnej godzinie
25.05, czwartek
18.00 Ceramiczne uniwersum. Oprowadzania tematyczne po wystawie Zsolnay. Węgierska secesja
Spotkanie drugie: Świat materii
Czym jest technika eosynowa? Jak powstaje na powierzchni naczynia niezwykła, iryzująca powłoka? Co czyni pirogranit tak niezniszczalnym, że wykonane w tej technice detale architektoniczne są tak trwałe? Czym różni się porcelana od fajansu? Odpowiedzi na te pytania będzie można usłyszeć podczas drugiego spotkania z cyklu Ceramiczne uniwersum, którego tematem będą techniki artystyczne szkła i ceramiki.
Wstęp wolny za wejściówkami, liczba miejsc ograniczona. Wejściówki dostępne na tydzień przed wydarzeniem w internecie (https://ceramika2mck.evenea.pl/) oraz w kasie galerii.
Wstęp wolny
28.05, niedziela
12.30 MINIspotkania na Dzień mamy – BUKIET KWIATÓW
Godzinne zajęcia dla dzieci w wieku od czterech do sześciu lat, których tematem jest jedno wybrane pojęcie związane z tematyką wystawy Zsolnay. Węgierska secesja.
Wstęp wolny, nie obowiązują zapisy, informacje: warsztaty@mck.krakow.pl; tel. 12 42 42 860.
4.06, niedziela
12.30 Dzień dziecka w MCK
Wstęp wolny, nie obowiązują zapisy, informacje: warsztaty@mck.krakow.pl; tel. 12 42 42 860.
5.06, poniedziałek
12.00 sMoCzKi. W galerii z maluchem.
Oprowadzanie po wystawie Zsolnay. Węgierska secesja. dla opiekunów z dziećmi do lat trzech.
Wstęp wolny, nie obowiązują zapisy, informacje: warsztaty@mck.krakow.pl, tel. 12 42 42 860
9.06, piątek
11.00 Dojrzali do sztuki – Drugie życie manufaktury
Spotkanie dla seniorów przybliżające tematykę wystawy Zsolnay. Węgierska secesja.
W drugiej połowie XIX wieku w różnych ośrodkach europejskich manufaktury wyrobów ceramicznych przeżywały swoje złote lata. Takie miejsca, jak fabryka w Sèvres czy Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin opracowują niestosowane dotąd rozwiązania technologiczne, materiałowe czy techniki zdobienia, jak chociażby technika pâte–sur–pâte, masa porcelanowa pâte nouvelle czy szkliwo krystaliczne. Jednak na przełomie XIX i XX wieku na znaczeniu coraz wyraźniej zyskują niewielkie zakłady rzemieślnicze oraz samodzielnie działający twórcy. Wraz z nimi pojawiają się nowe formy ornamentalne i nowatorskie technologie zdobienia. Prowadzenie: Małgorzata Jędrzejczyk.
Wstęp wolny, nie obowiązują zapisy, informacje: warsztaty@mck.krakow.pl, tel. 12 42 42 860.
11.06 niedziela
10.00-18.00 Węgierska niedziela w MCK, Wstęp wolny
W programie m.in.: oprowadzania po wystawie, warsztaty dla dzieci i dorosłych, degustacja win
24.06, sobota
11.00 Spacer szlakiem ceramiki w Krakowie, cz. 1: do 1939
Na trasie spaceru znajdą się punkty związane zarówno z wykorzystaniem ceramiki do dekoracji architektury jak i z historią rzemiosła artystycznego w Krakowie. Prowadzenie: Helena Postawka-Lech.
Zbiórka przy wejściu do siedziby MCK, Rynek Główny 25. Wstęp wolny, nie obowiązują zapisy.
29.06, czwartek
18.00 Ceramiczne uniwersum. Oprowadzania tematyczne po wystawie Zsolnay. Węgierska secesja. Spotkanie trzecie: Świat zwierząt.
Podczas zwiedzania wystawy uczestnikom zostaną przybliżone motywy zwierzęce występujące w charakterze dekoracji. Spotkanie poprowadzi Łukasz Piechnik z Instytutu Botaniki PAN w Krakowie.
Wstęp wolny za wejściówkami, liczba miejsc ograniczona. Wejściówki dostępne na tydzień przed wydarzeniem w internecie (https://ceramika3mck.evenea.pl/) oraz w kasie galerii.
1.07, sobota
11.00 Spacer szlakiem ceramiki w Krakowie, cz. 2: po wojnie
Rozwinięte w międzywojniu tradycje rzemieślnicze zaowocowały po II wojnie światowej bogactwem dekoracji ceramicznych w architekturze. Będą one tematem drugiego spaceru architektonicznego. Prowadzenie: Helena Postawka-Lech.
Wstęp wolny, bez zapisów
Program spotkań z cyklu Dojrzali do sztuki przy wystawie Zsolnay. Węgierska secesja
21 kwietnia 2017 – piątek
Godz. 11.00 Secesja – późny historyzm czy krok ku sztuce nowoczesnej?
W swoich założeniach programowych secesja miała stanowić nowoczesną odpowiedź na historyczne formy sztuki i wyrastać z buntu artystów przeciw historyzmowi i akademizmowi. Taki też odbiór secesja miała w krytyce artystycznej epoki – była pojmowana jako zjawisko krystalizujące się na nowych fundamentach ideowych i formalnych. Jednak secesja, będąc fenomenem artystycznym o wyraźnie synkretycznym charakterze, niejednokrotnie powielała tendencje charakterystyczne dla sztuki i architektury historyzmu. Owa dwoistość secesji stanie się centralnym zagadnieniem analizowanym w ramach kwietniowego wykładu.
Prowadzenie: Małgorzata Jędrzejczyk
12 maja 2017 – piątek
Godz. 11.00 Secesja na Węgrzech
Tendencje secesyjne, które pod koniec wieku opanowały sztukę i architekturę licznych ośrodków europejskich, charakteryzował pluralizm formalny. Na terenie Austro-Węgier to Wiedeń był dominującym i silnie promieniującym na inne miasta monarchii habsburskiej centrum artystycznym, jednak nie należy zapominać o stałym dialogu intelektualnym, jaki łączył stolicę Austro-Węgier z innymi lokalnymi ośrodkami miejskimi. W wyniku tego przepływu myśli i inspiracji a także oddziaływania lokalnych tradycji artystycznych i dążeń politycznych wykształciły się miejscowe odmiany secesji, łączące pierwiastki kosmopolityczne z zakorzenieniem w miejscowej kulturze.
Prowadzenie: Małgorzata Jędrzejczyk
9 czerwca 2017 – piątek
Godz. 11.00 Drugie życie manufaktury
W drugiej połowie XIX wieku w różnych ośrodkach europejskich manufaktury wyrobów ceramicznych przeżywają złote lata. Takie miejsca, jak manufaktura w Sèvres czy Königliche Porzellan-Manufaktur Berlin wprowadzają do swojej oferty nowe typy wyrobów oraz opracowują niestosowane dotąd rozwiązania technologiczne, materiałowe czy techniki zdobienia, jak chociażby technika pâte–sur–pâte , masa porcelanowa pâte nouvelle czy szkliwo krystaliczne. Jednak na przełomie XIX i XX wieku na znaczeniu coraz wyraźniej zyskują niewielkie ugrupowania i zakłady rzemieślnicze oraz samodzielnie działający twórcy a wraz z nimi nowe formy ornamentalne i odmienne technologie zdobienia.
Prowadzenie: Małgorzata Jędrzejczyk
14 lipca 2017 – piątek
Godz. 11.00 Luksus na co dzień – Tiffany, Massier, Lalique, Gallé
Nawoływanie do powrotu do tradycji rękodzielniczych i stawienia oporu produkowanym masowo, stypizowanym, bezdusznym przedmiotom to trend charakterystyczny dla wyraźnego w drugiej połowie XIX wieku odradzania się rzemiosła artystycznego. Wazony, świeczniki, zegary czy parawany stały się wówczas luksusowymi przedmiotami pożądania oraz obiektami kolekcjonerskimi, niejednokrotnie również służąc manifestowaniu statusu społecznego ich posiadaczy. Wykład będzie poświęcony wybitnym projektantom tego okresu – ikonom ówczesnego rzemiosła artystycznego – takim, jak Louis Comfort Tiffany, Clement Massier, René Jules Lalique, Emile Gallé.
Prowadzenie: Małgorzata Jędrzejczyk
fot. materiały prasowe
starspolska.wordpress.com 